Szczerbianka (Szczerba) Kazimiera Eugenia Maksyma, w zakonie Hilaria (1865–1943), benedyktynka, ksieni opactwa w Staniątkach.
Ur. 18 XI w Wesołowie (pow. brzeski), była córką Edwarda Szczesława Szczerby (zm. 1912), właściciela Wesołowa, a po jego utracie zarządcy m.in. majątku klasztoru benedyktynek w Staniątkach, oraz Izabeli Felicji z Olszewskich (zm. 1921), po śmierci męża zamieszkałej w oficynie przy opactwie w Staniątkach. Młodsza siostra S-i, Helena, pracowała jako nauczycielka w szkole klasztornej w Staniątkach.
S. uczęszczała do szkoły powszechnej w Zakliczynie, następnie uczyła się kolejno w prywatnym zakładzie w Nowym Sączu (1880–1), szkole przy klasztorze bernardynek we Lwowie (1883) i tamtejszym seminarium nauczycielskim (1883–4). Naukę kontynuowała w seminarium w Krakowie, gdzie w r. 1886 zdała maturę, po czym została nauczycielką w szkole klasztornej benedyktynek w Staniątkach; w r. 1888 złożyła egzamin nauczycielski. Uczyła m.in. muzyki, geografii i gimnastyki. Do zakonu benedyktynek w Staniątkach wstąpiła 6 I 1890 jako aspirantka (kandydatka). Po obłóczynach 23 IV t.r. odbyła roczny nowicjat i 16 X 1892 złożyła profesję zakonną na ręce bp. krakowskiego Albina Dunajewskiego. Kontynuowała pracę w szkole. Dn. 12 I 1900 mianowano ją mistrzynią panien świeckich i aspirantek, a w r. 1901 została sekretarką ksieni Genowefy Abundancji Łazowskiej. W l. 1903–6 pisała kronikę gospodarczą opactwa (Arch. Benedyktynek w Staniątkach: nr inw. 212 [nr top. 740]).
Dn. 23 I 1907 została S. wybrana na ksienię opactwa w Staniątkach; elekcji przewodniczył bp sufragan krakowski Anatol Nowak, który udzielił jej 7 IV t.r. uroczystego błogosławieństwa (benedykcji). Dążąc do przeprowadzenia odnowy życia religijnego benedyktynek, S. opracowała nowy Ceremoniał klasztoru staniąteckiego Reguły św. Benedykta (Kr. 1908) oraz nowy przekład Reguły św. O. Benedykta (Kr. 1909). Dn. 23 VI 1910 skierowała pięć benedyktynek staniąteckich do Wilna, gdzie utworzyły one nowicjat i uchroniły klasztor przed likwidacją. W Staniątkach doprowadziła do wykonania szeregu prac remontowych w kościele i budynku klasztornym oraz uporządkowania terenu przyklasztornego, a także zleciła Juliuszowi Makarewiczowi odrestaurowanie polichromii (z początku XVII w.) i kilku innych malowideł.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej, na wieść o zbliżających się w sierpniu 1914 wojskach rosyjskich, zdecydowała się S. wysłać większość sióstr do klasztoru klarysek w Starym Sączu. Pozostała w Staniątkach tylko z kilkoma zakonnicami i we wrześniu t.r. za zgodą austro-węgierskich władz wojskowych utworzyła w klasztorze szpital, przygotowany na przyjęcie stu rannych żołnierzy. Przed wkroczeniem do Staniątek jednostek armii rosyjskiej szpital został w listopadzie ewakuowany, ale po ich wyparciu w grudniu wznowiła S. jego funkcjonowanie (działał do maja 1915). W ramach współpracy z komitetem pomocy (Książęco-Biskupi Komitet Pomocy dla Dotkniętych Klęską Wojny) bp. krakowskiego Adama Stefana Sapiehy przyjęła trzydzieści sierot wojennych oraz organizowała pomoc i opiekę dla uciekinierów z Galicji Wschodniej. Na łamach „Przeglądu Powszechnego” (R. 33: 1916 nr 191) opublikowała pamiętnik Od 8. do 15. grudnia 1914 r. (osobno Z pamiętnika P.P. Ksieni w Staniątkach. Od 8. do 15. grudnia 1914 [Kr. 1916]).
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i zakończeniu wojny polsko-sowieckiej 1920 r. wysłała S. pięć benedyktynek do Nieświeża w celu reaktywowania tamtejszego klasztoru, skasowanego w r. 1877 przez władze rosyjskie. Od r. 1922 rozbudowywała szkołę klasztorną w Staniątkach i w l. 1923–6 przekształciła ją w Ziemiańskie Gimnazjum Żeńskie im. św. Scholastyki PP. Benedyktynek. Z jej inicjatywy bp Sapieha koronował 21 IX 1924, uważany za cudowny, obraz Matki Boskiej Bolesnej ze staniąteckiego kościoła klasztornego. Na prośbę metropolity warszawskiego Aleksandra Kakowskiego S. skierowała 27 IX 1927 swą sekretarkę Janinę Byszewską jako przełożoną do klasztoru benedyktynek-sakramentek w Warszawie. Za zgodą Stolicy Apostolskiej benedyktynki w Staniątkach opowiedziały się w r. 1928 za zmianą klauzury z papieskiej na biskupią, co dawało im większą swobodę działania i pracy edukacyjno-wychowawczej. S. zorganizowała w r. 1929 jubileusz opactwa i doprowadziła do opublikowania okolicznościowej „Pamiątki 700-letniego jubileuszu klasztoru w Staniątkach, dnia 15-tego września 1929 roku” (Staniątki 1929). W r. 1931 rozpoczęła budowę nowego gmachu szkoły (przerwaną po wybuchu drugiej wojny światowej).
Zwieńczeniem działalności S-i na forum żeńskich klasztorów benedyktyńskich było utworzenie w r. 1933 nowej polskiej kongregacji benedyktynek p. wezw. Niepokalanego Poczęcia NMP, łączącej wszystkie żeńskie klasztory w granicach RP. Pierwsza kapituła generalna odbyła się w dn. 21–26 II t.r. w Staniątkach, a na prezeskę jednogłośnie wybrano S-ę. Przeprowadziła S. wizytację wszystkich klasztorów, a dzięki jej zabiegom ujednolicono konstytucję, czyli dokument uzupełniający Regułę św. Benedykta, oraz strój benedyktynek. W r. 1935, z powodu przewlekłej choroby (wg akt zakonnych była to «anemia złośliwa»), zwróciła się do Stolicy Apostolskiej z prośbą o dymisję z urzędu ksieni staniąteckiej i prezeski polskiej kongregacji benedyktynek; 22 II 1939 uzyskała zgodę. Na wniosek nowej ksieni Salezji Terlikiewicz zachowała do śmierci tytuł «matki ksieni» oraz prawo używania insygniów. W czasie choroby napisała Wspomnienia z 32 lat przełożeństwa Kazimiery Hilarii Rawicz Szczerbianki ksieni klasztoru Staniąteckiego od r. 1907 do r. 1939 (Arch. Benedyktynek w Staniątkach: nr inw. 213 [nr top. 729]), Historię W.O. Jezuitów w Staniątkach (tamże nr inw. 218 [nr top. 161]) oraz Życiorysy ś.p. ksień staniąteckich (tamże nr inw. 550 [nr top. 133]). Dn. 16 X 1942 obchodziła jubileusz pięćdziesięciolecia profesji zakonnej. Zmarła 20 II 1943 w Staniątkach, została pochowana w grobowcu ksień na dawnym cmentarzu klasztornym (obecnie teren kościelny); była ostatnią ksienią pogrzebaną w tym miejscu.
Portret przez Molly Bukowską z r. 1908 w Opactwie w Staniątkach; – Borkowska M., Siostry zakonne w Polsce, Niepokalanów 1996 II; taż, Słownik mniszek benedyktyńskich w Polsce, Tyniec 1989 s. 28, 106 (błędne daty); Kolak W. i in., Inwentarz archiwum Benedyktynek w Staniątkach, Kr. 2003; – Brodacki K., Budynek-upiór, „Tyg. Solidarność” 2002 nr 2 s. 14; Kanior M., Kult Matki Bożej w klasztorze ss. Benedyktynek w Staniątkach, „Analecta Cracoviensia” R. 24: 1992 s. 273–4, 279–80; Klima J., Szkoła żeńska Panien Benedyktynek w Staniątkach w latach 1869–1953, „Roczn. B. Nauk. PAU i PAN w Kr.” R. 49: 2004; Krasnowolski B., Historia klasztoru Benedyktynek w Staniątkach, Kr. 1999 (fot.); Tracz B., Benedyktyńska szkoła wiedzy, „Alma Mater” 2005 nr 73 s. 34–5; – [Marecki J.], Ksienie klasztoru staniąteckiego, „Krak. Roczn. Arch.” R. 6: 2000; Pamiątka koronacji cudownego obrazu Matki Boskiej Bolesnej w Staniątkach dnia 21 września 1924 r., Kr. 1924 s. 25, 32, 42–6; – Arch. Benedyktynek w Staniątkach: Kron. klasztoru staniąteckiego z czasów przełożeństwa ksieni Kazimiery Hilary Szczerbianki (nr inw. 214 [nr top. 923]), Kron. klasztoru staniąteckiego z czasu przełożeństwa najprzew. D. P. Ksieni Genowefy A. Łazowskiej 1882–1906 (nr inw. 209 [nr top. 722]), III 214, 284, Kron. ksieni Kazimiery Hilarii Rawicz-Szczerbianki (nr inw. 217 [nr top. 733]), s. 101–35, Regestr sióstr zakonu św. Ojca Benedykta klasztoru staniąteckiego (nr inw. 361 [nr top. 924]), s. 198–9, Życiorysy zakonnic staniąteckich (nr inw. 549 [nr top. 703]), II 71, 149, niezinwentaryzowana koresp. S-i z biskupami krak. (teczka luźnych pism), fot. S-i, teczka personalna S-i; B. Jag.: rkp. 9539 III k. 161 (koresp. W. Semkowicza z r. 1931).
Tomasz Gronowski